Mensen kunnen je zo kwetsen dat de pijn niet over gaat. Hoe vergeef je anderen? Hoe vergeef je jezelf? Is vergeven loslaten of moet je proberen het gewoon te vergeten? Waarom is vergeven eigenlijk belangrijk?
Boos op mijn vader
Ik ben (zonder mij daar altijd bewust van te zijn) mijn hele leven boos geweest op mijn vader. Hij ging bij ons weg toen ik een jaar of zes was. Later kreeg ik veel mee van, wat ik in die tijd, zijn losbandige gedrag, noemde. Hij had kinderen bij diverse vrouwen en het contact met zijn kinderen was niet goed.
Op de één of andere manier kon hij ons niet het gevoel te geven dat we belangrijk voor hem waren. Zijn manier van leven bevestigde mijn oordeel over hem. In mijn ogen was hij een ontrouwe opschepper, een kameleon, een vrouwenveroveraar, die alleen maar ongeluk zaaide. Omdat dit ook het verhaal was van mijn halfbroers (en hun moeders), heb ik dit altijd voor de waarheid gehouden.
Onverschilligheid als schild tegen de pijn
Het heeft mij onverschillig gemaakt ten aanzien van mijn vader. Ik heb ermee leren leven en heb geen enkele moeite gedaan om hem te leren kennen. Hij is zo’n tien jaar geleden overleden en toen zijn kinderen, voor het eerst allemaal, bij elkaar waren om zijn huis leeg te ruimen, hebben we het verhaal nogmaals met elkaar bevestigd. Ik heb twee oudere halfbroers en een halfbroertje dat 20 jaar jonger was. Wat waren we eensgezind in ons oordeel over onze vader. Het was ook de laatste keer dat we elkaar hebben gezien. Dat zegt natuurlijk ook wel iets over ons eigen vermogen om in contact te blijven met elkaar.
Ik dacht altijd dat ik mijn vader had vergeven, maar tijdens de verhuizing naar mijn nieuwe woning kwam ik uit zijn nalatenschap schriften en boeken tegen die hij had geschreven. Na het lezen van twee zinnen was ik al in staat zijn geschriften in een hoek te gooien. Alle boosheid was in een oogwenk terug en ik realiseerde me dat ik nog heel ver af was van een werkelijk vergevingsproces.
Hoe vergeef je?
Verdringen is iets anders dan vergeven. Je kunt iedere kwetsende gedachte en gebeurtenis een plekje geven waar het je minder pijn lijkt te doen. Vergeving kun je alleen vanuit liefde doen. Voor vergeving moet je een situatie helemaal aangaan, de pijn herbeleven, je woede en je onmacht (opnieuw) voelen. Dan ontstaat er een punt waarop de pijn omslaat van boosheid op de ander naar boosheid op jezelf.
Dit is het moment dat je je realiseert dat je het hebt laten gebeuren. In mijn geval vond ik dat ik hem niet voldoende geconfronteerd had. Ik nam mijzelf mijn onverschilligheid kwalijk, die mij ook lange tijd beschermd had tegen de pijn.
Boos op jezelf
Boosheid op jezelf wordt op den duur gevaarlijk. Als je niet oppast, blijf je in die boosheid steken. Een deel van je vindt het namelijk geweldig als je jezelf naar beneden haalt. Je kunt afdalen en blijven steken in het gebied van haat en verachting voor jezelf. Vanuit die wereld is het aantrekkelijk om de schuld weer bij de ander te leggen. Voordat je het weet beland je in een pingpong spelletje met negatieve gevoelens. Je bevindt je in de wereld van je lagere zelf, van het ego.
Je Hogere Zelf om hulp vragen
Maar je mag ook een beroep doen op je Hogere Zelf. Mij helpt het om letterlijk hulp te vragen. “Geef mij het vermogen om deze situatie op een liefdevolle manier te zien.” Op zo een moment kan zich een wonder voltrekken. Dat klinkt heel hoogdravend, maar het kan juist heel eenvoudig zijn.
In mijn situatie kwam ik een doopfoto van mijzelf tegen en ik realiseerde me met hoeveel liefde ik was omringd als baby. Ik zag de blijdschap van mijn ouders en het maakte me nieuwsgierig naar het verhaal áchter mijn oordelen.
Het werd tijd om de boekwerkjes van mijn vader op te pakken. Er was opeens nieuwsgierigheid. Het feit dat mijn vader zoveel dingen heeft geschreven, was een kans om hem beter te leren kennen.
Een product van pure passie
Eén van de boeken was een dagboek. Hij beschreef daarin hoe zijn eigen jeugd was geweest en hoe zijn moeder was overleden toen hij nog op de middelbare school zat. Ik las over zijn kwetsbaarheid en hoe hij in de crisisjaren de zorg voor zijn vader op zich had genomen.
Zij eerste huwelijk was passieloos, schreef hij. Het huwelijk met mijn moeder was daarentegen een hartstochtelijke explosie.
Ik was een product van pure passie, begreep ik nu. Maar die passie is in de loop der jaren omgeslagen in een even grote woede. Wat hebben mijn ouders elkaar gekwetst, toen de liefde eenmaal over was.
Teleurgesteld in het leven
Hij had zo graag een schrijver willen zijn, maar met zijn slechte ogen was hij altijd afhankelijk van anderen. Vaak ontstond vanuit die afhankelijkheid een nieuwe relatie. Een zoeken naar geluk dat op de één of andere manier nooit helemaal voor hem was weggelegd.
In eerste instantie kon ik mijn vooroordelen nog maar moeilijk opzij zetten. Maar toen ik me realiseerde dat ik zijn dagboek in handen had en dat dit dus zijn beleving van de werkelijkheid was, ging ik anders kijken.
Vergeven is ont-schuldigen
Nu zijn we op het punt waar vergeving over gaat. De situatie is niet veranderd en mijn vader kan niet veranderen, omdat hij niet meer leeft.
Mijn bereidheid om op een andere manier naar de situatie te kijken, maakt echter dat de situatie wordt ontdaan van de schuldlaag die er altijd overheen heeft gelegen.
Vergeven is feitelijk ONT-schuldigen; inzien dat er geen schuldige is. Hij is onschuldig, mijn moeder is onschuldig en ik ben onschuldig.
Ik ben zelf verbaasd door die conclusie. Als je een verhaal meer dan een halve eeuw als waarheid hebt meegetorst, dan voelt het heel anders als je jezelf toestaat om een bekende situatie vanuit onschuld te herzien.
Lie-ma-du-poeh!
Willem Glaudemans heeft een twee prachtige boeken geschreven over vergeving. Hij maakt het vergevingsproces inzichtelijk aan de hand van een simpel stappenplan. De essentie van het vergevingsproces heeft noemt hij Lie-ma-du-poeh!
- Ik had liever gehad dat jij [naam] X of Y had gedaan / gezegd / was geweest
- maar dat deed / zei / was / kon jij niet
- dus ik geef Nu die verwachting op.
- Poeh; Adem uit
en verder...
Op de schoorsteenmantel staat nu een foto van mijn vader. Het is een foto van mijn vader met zijn fototoestel. Hij hield – net als ik – van fotograferen.
Mijn vragen aan jou zijn:
- Zijn er situaties die jij niet of nauwelijks kunt vergeven?
- Ben je bereid er op een andere manier naar te kijken?
- Wat zou er kunnen gebeuren als je er anders naar kijkt?
